NĂM 2013 NẾU ĐƯỢC CHỌN NƠI SINH RA

Minh họa: Hồng Quân

Thế giới không phẳng
Warren Buffett, một trong những nhà đầu tư thành công nhất thế giới, có lần đã nói mọi thứ tốt đẹp đến trong cuộc đời ông là nhờ ông sinh ra đúng nơi (nước Mỹ) và đúng lúc (1930). Quả thật, 25 năm trước, lúc The World in 1988 xếp hạng 50 quốc gia tốt nhất để sinh ra khi ấy, nước Mỹ đứng đầu bảng. Nhưng nay thì đâu là nơi tốt nhất?
Đơn vị tổ chức xếp hạng - Economist Intelligence Unit (EIU) - cho biết năm nay đã "tổ chức một thống kê nghiêm túc". Chỉ số chất lượng cuộc sống của bảng xếp hạng này gắn kết quả của các nghiên cứu về sự hài lòng cuộc sống có tính chủ quan - trong đó người thăm dò được hỏi họ hạnh phúc thế nào - với những yếu tố quyết định có tính khách quan về chất lượng cuộc sống của các nước. Dĩ nhiên, sự giàu có vẫn là tiền đề mạnh mẽ nhất nhưng không phải là tất cả. Những yếu tố khác như tội ác, niềm tin vào các định chế công và sự lành mạnh của đời sống gia đình vẫn có những tác động nhất định.
Tổng cộng có 11 chỉ số quan trọng nhất, trong đó có những nhân tố cố định (như địa lý), những nhân tố thay đổi rất chậm theo thời gian (như nhân khẩu học, nhiều đặc điểm xã hội và văn hóa); trong khi một số nhân tố khác lại tùy thuộc vào chính sách và tình trạng kinh tế đất nước đó. Bảng xếp hạng này sử dụng dự báo kinh tế của EIU cho năm 2030, tức cột mốc mà một đứa trẻ sinh ra năm 2013 bước vào tuổi trưởng thành.
Năm quốc gia tốt nhất theo thống kê này, theo thứ tự từ 1 đến 5 là Thụy Sĩ, Úc, Na Uy, Thụy Điển và Đan Mạch. Những nền kinh tế nhỏ dẫn đầu tốp 10, một nửa trong số này là các nước châu Âu và trong số các nước khu vực đồng euro chỉ có duy nhất Hà Lan lọt vào tốp đầu này. Mỹ, nơi những đứa trẻ sinh ra năm 2013 sẽ phải thừa hưởng những món nợ khổng lồ của thế hệ cha anh tiêu xài hoang phí, tụt xuống hạng 16. Và các nước BRIC (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc), mặc cho sự năng động kinh tế cũng không ghi điểm tốt.
Việt Nam trong bảng xếp hạng này được chấm 5,64 điểm và đứng hàng 68 (trong số 80 quốc gia và lãnh thổ được xếp hạng). Từ châu Á, Singapore dẫn đầu (hạng 6), tiếp theo là lãnh thổ Hong Kong (10), Hàn Quốc (19) và Nhật (25).
Giới thiệu bảng xếp hạng, Laza Kekic, giám đốc bộ phận dự báo quốc gia của EIU, đã đưa ra vài gợi ý cho những cuộc tranh luận quanh bảng xếp hạng này. Ông nhắc lại năm 1988, khi Mỹ giữ vị trí quán quân, đã có người mai mỉa về "nhân tố Philistia" (người định cư ở Philistia thế kỷ 12 trước Công nguyên, ở đây hàm ý chỉ thiên về đời sống vật chất mà nghèo nàn về tinh thần) và "chỉ số Yawn" (tuy có nhiều ưu điểm nhưng lại rất buồn chán). Ông nhắc lại hai chỉ số này cho trường hợp Thụy Sĩ năm nay.
Trong bộ phim Người thứ ba (do Orson Welles đạo diễn năm 1949), nhân vật Harry Lime có câu nói nổi tiếng là: "Nước Ý trong 30 năm dưới thời giáo triều Borgia đã có chiến tranh, khủng bố, tội ác... nhưng lại sản sinh ra Michelangelo, Leonard de Vince và thời kỳ Phục hưng; còn Thụy Sĩ trong suốt 500 năm hòa bình và dân chủ chỉ sản xuất có mỗi đồng hồ đánh chuông cúc cu!". Vậy thì bạn sẽ chọn sống ở đâu? Một đất nước tốt đẹp nhưng buồn chán hay một đất nước đầy biến động với những tài hoa?
Dù sao, đâu có đứa bé nào có thể chọn nơi nó sinh ra! Chẳng trách bảng xếp hạng được The Economist gọi tên là "Xổ số cuộc đời".




Một trong những công cụ được EIU sử dụng là cuộc thăm dò Gallup năm 2006 xếp hạng “Sự hài lòng cuộc sống” của 130 quốc gia.
Các biến số độc lập trong việc dự báo “Sự hài lòng cuộc sống” này bao gồm: GDP đầu người, tuổi thọ, chất lượng đời sống gia đình (dựa trên mức ly dị), bảo đảm công ăn việc làm (đo bằng mức thất nghiệp), khí hậu (đo bởi hai biến số: độ lệch bình quân của nhiệt độ tối đa và tối thiểu hằng tháng từ 140C; và số tháng trong năm có lưu lượng mưa dưới 30mm), xếp hạng an toàn thực thể cá nhân (dựa trên số vụ án giết người ghi nhận được cùng với đe dọa tội ác và khủng bố); chất lượng đời sống cộng đồng (dựa trên việc tham gia của cá nhân vào các tổ chức xã hội), trình độ quản trị (dựa trên xếp hạng tham nhũng), bình đẳng giới (đo bằng số ghế của nữ đại biểu trong quốc hội).

TTCT trích giới thiệu bảng xếp hạng này.