Đích thân Bác Hồ chọn “Tiến quân ca” làm Quốc ca
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đích thân chọn
Quốc ca cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 16/8/1945, trong dịp
Đại hội Quốc dân đồng bào họp ở Tân Trào chuẩn bị cuộc tổng khởi nghĩa.
Giữa 3 ca khúc: Tiến quân ca, Chiến sĩ Việt Minh (sau đổi thành chiến sĩ Việt Nam) của nhạc sĩ Văn Cao và ca khúc Diệt phát xít của Nguyễn Đình Thi; Bác Hồ đã chọn Tiến quân ca.
"Lá cờ đỏ sao vàng tung bay ở đâu, lời Quốc ca vang lên đến đó" (Ảnh tư liệu)
“Bác nói rằng, lời bài Diệt phát xít ngắn gọn, dễ hát, dễ phổ cập, tuy nhiên chế độ phát xít đã tan rã, nếu lấy bài Diệt phát xít làm quốc ca sẽ không hợp thời. Bác nói, bác thích bài Chiến sĩ Việt Minh nhất, đặc biệt là đoạn cuối:…Hận
thù bao năm căm lòng đất nước tan tác /Xương máu đang khơi ngòi/Tiếng
than nơi nơi/Tháng năm dần trôi/Thề phục quốc. Tiến lên Việt Nam!/Lập
quyền dân. Tiến lên Việt Nam!... Nhưng Bác không chọn ca khúc này
làm Quốc ca vì cho rằng lời dài, khó hát. Bác còn nói vui rằng, nếu chọn
ca khúc này làm Quốc ca để hát chào cờ thì nhân dân…đứng mỏi chân. Theo
Bác, đưa Tiến quân ca trở thành Quốc ca là phù hợp nhất. Ca
khúc thể hiện được ý chí, khát vọng của dân tộc lại gắn gọn, dễ thuộc
lời, đầy đủ về ý nghĩa, giai điệu lại hùng tráng…”, nhà thơ, họa sĩ Văn
Thao kể.
Dù không được chọn làm Quốc ca nhưng sau đó, Diệt phát xít vàChiến sĩ Việt Minh đều được yêu thích và phổ biến rộng rãi trong công chúng.
Con trai trưởng của cố nhạc sĩ tài hoa
Văn Cao vẫn còn nhớ sự xúc động thật sự xen lẫn niềm hạnh phúc trên
gương mặt người cha của mình khi Tiến quân ca vang lên mọi ngóc ngách đường phố cùng lá cờ đỏ sao vàng bay phấp phới.
Ông nhớ lại, ngày 2/9/1945, ca khúc Tiến quân ca chính
thức được cử hành trong ngày Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba
Đình bởi ban nhạc Giải phóng quân do nhạc sĩ Đinh Ngọc Liên chỉ huy.
Trước ngày biểu diễn, cùng với nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hiếu, nhạc sĩ Đinh
Ngọc Liên trao đổi với Văn Cao thống nhất sửa hai chữ trongTiến quân ca, cụ thể là rút ngắn độ dài của nốt rê đầu tiên ở chữ "Đoàn" và nốt mi ở giữa chữ "xác" giúp cho bản nhạc hào sảng hơn.
Từ khi được đích thân Bác Hồ chọn cho đến năm 1955, Quốc ca giữ nguyên lời của bài Tiến quân ca.
Sau năm 1955, Quốc hội mời nhạc sĩ Văn Cao tham gia sửa chữa một số chỗ
về phần lời và trở thành bài Quốc ca như hiện nay. Tuy nhiên, lúc sinh
thời nhiều lần Văn Cao đã cảm thấy luyến tiếc vì một số chữ bị sửa đã
làm vơi đi khí thế hào hùng của ca khúc.
“Văn Cao có khả năng tiên đoán, đi trước thời đại”
Nghệ sĩ Văn Thao cho biết, thuở nhỏ, nhiều lần ông được đấng sinh thành kể về hoàn cảnh ra đời ca khúc Quốc ca ngày
nay. Nhạc sĩ Văn Cao đã sáng tác ca khúc này trên căn gác nhỏ ở phố
Nguyễn Thượng Hiền vào khoảng tháng 10/1944. Trước đó, Văn Cao có gặp
lại Vũ Quý, một cán bộ Việt Minh từng hoạt động tại Hải Phòng ở ga Hàng
Cỏ. Khi rủ nhau đến quán cơm Văn Phú ở phố Lê Duẩn bây giờ, Vũ Quý đã
khích lệ nhạc sĩ viết ca khúc khơi dậy lòng yêu nước cho thanh niên, học
sinh…
Không chỉ dự cảm về thành công của
Cách mạng, cố nhạc sĩ tài hoa còn khẳng định giá trị lịch sử đúng đắn
của ca khúc và có niềm tin vào ca khúc được lòng dân yêu mến
Trong cuốn hồi ký Tại sao tôi viết Tiến quân ca, nhạc
sĩ Văn Cao cũng đã kể rằng: “Tin từ Nam Định lên, cho biết mẹ tôi và
các em tôi đang đói. Họ đang tìm mọi cách để sống qua ngày, như mọi
người đang chờ đợi một cái chết thật chậm, tự ăn mình như ngọn nến.
Tiếng kêu cứu của mẹ tôi, các em, các cháu tôi vọng cả căn gác, cả giấc
ngủ chiều hôm. Tất cả đang chờ đợi tôi tìm cách giúp đỡ. Tôi chưa được
cầm một khẩu súng, chưa được gia nhập đội vũ trang nào. Tôi chỉ đang làm
một bài hát. Tôi chưa được biết chiến khu, chỉ biết những con đường ở
phố Ga, đường Hàng Bông, đường Bờ Hồ theo thói quen tôi đi…”.
Chính hoàn cảnh đói khổ của người thân,
của những sinh mạng leo lắt mà ông từng chứng kiến, cứ miên man như thế,
một giai điệu trong ông bỗng dâng trào và hòa quyện cùng lời ca như bật
ra:“Đoàn quân Việt Minh đi (sau này đổi là Đoàn quân Việt Nam đi)…
Cũng theo nhà thơ, họa sĩ Văn Thao, người cha của ông có khả năng tiên đoán, đi trước thời đại ngay từ khi đặt bút viết Tiến quân ca.
Năm 1944, thời điểm đó chỉ có lá cờ búa liềm, mãi đến năm 1945- Cách
mạng tháng 8 thành công ra đời Quốc dân đồng bào mới chọn lá cờ đỏ sao
vàng làm Quốc kỳ. Vậy mà Văn Cao đã viết: “Đoàn quân Việt Minh đi/Sao vàng phấp phới/Dắt giống nòi quê hương qua nơi lầm than…”.
Không chỉ dự cảm về thành công của Cách
mạng, cố nhạc sĩ tài hoa còn khẳng định giá trị lịch sử đúng đắn của ca
khúc và có niềm tin vào ca khúc được lòng dân yêu mến. “Ông có lòng tin
“đứa con tinh thần” của mình đã sống được gần 40 năm, nó đã khẳng định
được sức sống, giá trị lịch sử của nó. Đã là lịch sử thì làm sao xóa
được…”, Văn Thao nhớ lại lời khẳng định của người cha kính yêu ở những
năm 80- khi lần đầu tiên Quốc ca đứng trước nguy cơ bị thay thế.
Số phận thăng trầm của tuyệt phẩm đi vào lòng dân
Nhìn lại ca khúc gắn liền với chiều dài
lịch sử, tài sản tinh thần thiêng liêng của người cha quá cố; người con
trai nhạc sĩ giờ cũng đã ở cái tuổi thất thập cổ lai hy trầm tư khi điểm
lại những thăng trầm, sóng gió mà số phận Quốc ca từng trải qua.
“Chưa nói về chuyện có người tự nhận là đồng tác giả của Tiến quân ca,
gần 70 năm kể từ khi ra đời, ca khúc đã trải qua nhiều biến cố thăng
trầm, không ít lần bị nhăm nhe thay thế hoặc sửa lời…”, nghệ sĩ Văn Thao
trầm tư.
Năm 1981, chính phủ Cộng hòa Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam dự định thay đổi Quốc ca. Một cuộc thi được mở ra nhưng
sau hơn một năm, cuộc thi này không được nhắc tới nữa và cũng không công
bố kết quả. Nhớ lại, Văn Thao cho biết thời điểm đó cha của ông đã rất
buồn khi “đứa con tinh thần” của mình bị phủ nhận…
“Không chỉ đến những năm 80, mà trước đó
đã có cá nhân đề cập việc đổi Quốc ca với Bác Hồ. Bác đã nói, sao các
chú lại bàn chuyện đổi Quốc ca ở đây? Lá cờ đỏ sao vàng tung bay ở đâu,
lời Quốc ca vang lên đến đó. Nếu các chú muốn xóa lá cờ đỏ sao vàng, xóa
cách mạng thì hãy tính tới chuyện đổi Quốc ca”, nhà thơ, họa sĩ Văn
Thao nói.
Và gần đây nhất, ý kiến của một đại biểu
quốc hội cho rằng cần sửa lại một số ca từ không còn phù hợp trong Quốc
ca như “Đường vinh quang xây xác quân thù” lại làm dấy lên nhiều luồng ý
kiến về việc có nên hay không nên sửa lời Quốc ca? Trước thông tin này,
nhà thơ, họa sĩ Văn Thao cho biết đó chỉ là ý kiến của một cá nhân và
gia đình ông không có ý kiến gì.
Con trai trưởng của tác giả ca khúc Quốc
ca chỉ chia sẻ: “Đối với nhiều người thì Quốc ca đã đi vào lịch sử, đi
vào lòng dân và là hồn của đất nước, mà đã là lịch sử thì không thể sửa
hoặc thay đổi. Và lời Bác Hồ vẫn còn đó…”.
Nguồn: Nguyễn Hằng/ Dantri